Onze stage zit er op, ongelooflijk hoe snel de afgelopen 3 maanden voorbij zijn gevlogen. Niek en Stef zijn gearriveerd en Kristine heeft zich inmiddels ook bij ons gevoegd. Met zijn vijfen zijn we nu ruim een week op pad in Tanzania en Rwanda. Daarover later meer.
Op een van de eerste dagen van onze reis werden we overvallen met het verschrikkelijke nieuws dat onze vriendin Lisa, die tegelijkertijd met ons haar coschap in Sumve liep, een ernstig ongeluk in Kampala heeft gehad. Ze is inmiddels terug in Nederland en wordt daar geopereerd. We zijn enorm geschrokken door dit nieuws en denken veel aan haar, maar ondanks dit proberen we er toch een mooie reis van te maken.

De laatste weken stage in het ziekenhuis stonden in het teken van 'alles doen wat we nog niet gedaan hadden'. We hebben onze oude vertrouwde kinder- en mannenafdeling overgedragen aan anderen. Zo hadden we genoeg tijd om overal in het ziekenhuis een kijkje te nemen, zodat we uiteindelijk met een compleet beeld van de gezondheidszorg in Tanzania weg konden gaan. Dat is goed gelukt. We hebben onder andere meegedraaid met de tandarts, fysiotherapeut, tuberculose dokter, diabetes kliniek en we hebben baby's vangen op de labour ward. Verder hebben we beiden meegekeken op de CTC in Sengerema en op outreach in een dispensary. De CTC is het counseling and treatment centre voor HIV/AIDS patiënten, wat apart op het ziekenhuisterrein staat. Heel interessant, maar je hoort ook veel schrijnende verhalen. Zo zag Denise een meisje van 8, besmet met HIV. Ze kwam met haar oudere zus naar het ziekenhuis om haar medicijnen op te halen. De ouders van de 2 zussen waren al overleden en ze woonden bij hun bejaarde oma. Nu had de oudste zus een beurs gekregen om ergens anders een opleiding te volgen. Maar dan was er niemand meer die mee kon met het kleine zusje naar het ziekenhuis. Het was dus kiezen tussen de gezondheid van het zusje, of de toekomst van de oudste zus. Wat uiteindelijk de keuze is geworden weten we niet. Dit verhaal is een voorbeeld van hoe er wordt omgegaan met de ziekte HIV/AIDS. Er rust nog steeds een enorm taboe op, geen enkel ander familielid of kennis van het meisje wilde met haar gezien worden op de CTC.

Ook een dagje op de operatiekamer stond op het programma. Twee Nederlandse chirurgen, een tropenarts in opleiding en een radioloog kwamen langs in Sengerema. Ze opeerden moelijke en minder moeilijke gevallen zoals een enorme opgeblazen dikke darm doordat die verdraaid en verstopt was (volvulus met toxisch megacolon), een bovenbeensamputatie door een chronische botontsteking (osteomyelitis) en schildklierverwijderingen. Een buitenkansje voor ons dus: Nederlandse chirurgen op een Tanzaniaanze OK. Het gaat er hier heel heel anders aan toe bij operaties. In Nederland krijgen patiënten naast slaapmiddel ook een spierverslapper en natuurlijk pijnstilling. Hier is het voornamelijk slaapmiddel. Het komt dus nogal eens voor dat een patiënt tijdens een operatie opeens beweegt. Gelukkig vergeten patiënten hun hele operatie omdat het slaapmiddel Ketamine amnesie als bijwerking heeft.
Het OK complex is ook niet zo steriel als in Nederland. De vliegenmepper kan niet ontbreken, inclusief de dikste OK assistentente van het ziekenhuis die em bedient. Hilariteit alom!

Als langstzittende coassistenten kennen we nu veel mensen uit het ziekenhuis. Vooral na onze trip in Burundi kunnen we niet zomaar snel even een rondje door het ziekenhuis maken. Continu komen we mensen tegen die ons amicaal begroeten en vragen hoe het met ons gaat om een praatje te maken. Erg leuk! Omdat we niet zomaar weg wilden gaan zonder afscheid te nemen, besloten we om een klein afscheidsfeestje te geven in de bar tegenover het ziekenhuis. We hadden er niet veel van verwacht, maar de opkomst was overweldigend en hartverwarmend! Grace, een van de big momma's die we in Burundi beter leerden kennen, had zelf een afscheidscake voor ons gebakken, zo lief! Een beter afscheid hadden we ons niet kunnen wensen.

In onze laatste week hebben we allebei een presentatie gegeven. Denise heeft gepresenteerd over ernstige ondervoeding bij kinderen. Ze heeft alternatieve recepten gezocht voor F-75, een soort krachtvoerpap dat ernstig ondervoedde kinderen in het ziekenhuis krijgen op aan te sterken. De officiele WHO recepten zijn op basis van poedermelk of verse melk. Dat is in Tanzania helaas niet te verkrijgen, of voor een veel te hoge prijs (4 euro voor een blik poedermelk). Uiteindelijk is het eerste prototype F-75 op basis van mais-soya mix gemaakt en hebben de eerste kindjes het gekregen. Hopelijk is het iets wat blijft en wordt de zorg voor ondervoedde kinderen weer een stukje beter in Sengerema!
Nynke heeft gepresenteerd over eerste hulp bij ernstig zieke kinderen. Denk aan situaties als uitdroging, coma, grote brandwonden en shock. Er is sinds kort een eerste hulp kamer voor die kinderen, zodat daar alle diagnostiek en het eerste begin van een behandeling zoals infuus en bijvoorbeeld pijnstilling. Er waren alleen nog geen goede protocollen. Deze hebben we samen opgesteld en na goedkeuring van Marie-Jose en de artsen na Nynke's presentatie, hebben we ze groot uitgeprint en laten lamineren. Hopelijk worden er hierdoor kindjes beter behandeld en gered!

En na lang wachten was het dan zover, eindelijk kwam het bezoek uit Nederland: Niek en Stef!! Ook Joost en Fieke, de nieuwe coassistenten, tevens goede vrienden van ons uit Nijmegen waren gearriveerd. Het was ontzettend leuk om Niek en Stef ons ziekenhuis te laten zien en te tonen hoe we de afgelopen 3 maanden gewoond en gewerkt hebben. Het was ook super om Joost en Fieke rond te leiden! We kunnen met een gerust hart het ziekenhuis verlaten, want we hebben (naast Berber en Tjitske die er al zijn) 2 superopvolgers uit Nijmegen!
Een ander hoogtepunt van de laatste week was Sinterklaas. Met al die Hollanders (6 Nederlandse co's+Niek+Stef) hadden we een echte pakjesavond inclusief zelfgebakken pepernoten, warme chocomel en sinterklaasmuziek.

Het afscheid nemen van Sengerema was niet leuk, maar dat geeft denken wij alleen maar aan dat we een supertijd hebben gehad in Sengerema. We wilden eigenlijk nog helemaal niet weg. We hebben enorm veel geleerd de afgelopen tijd. Het klinkt heel cliché maar zo voelt het wel: we kwamen als coassistenten en we gaan weg als dokters. We hebben meer vertrouwen in onszelf, kunnen beter beslissingen maken, verantwoordelijkheid nemen en hebben al ontzettend zin om als arts aan de slag te gaan. Maar eerst natuurlijk lekker vakantie vieren en mooie dingen mee te maken met Niek, Stef en Kristine. Vandaag wordt het helemaal feest want dan voegen Gerben en Mirte zich bij ons om kerst en oud en nieuw met ons te vieren! Een mooie afsluiting van onze tijd in Afrika. Daarover later meer...

PS Wij willen iedereen een hele fijne kerst en een mooie jaarwisseling toewensen! Hier voelt het helemaal niet als kerst, veel te warm :P